انواع آتش

آتش‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و انواع حریق در شش گروه A، B، C، D، E و F قرار دارند. پیش از بررسی این دسته‌بندی‌ها باید یادآور شویم که هر کپسول و تجهیزات آتش نشانی برای نوع خاصی از آتش طراحی شده است. استفاده از خاموش‌کننده‌ای که مناسب نوع حریق نباشد، می‌تواند خطرناک باشد و حتی در برخی موارد ممکن است هیچ‌گونه اثری در خاموش کردن آتش نداشته باشد. بنابراین، انتخاب صحیح کپسول آتش‌نشانی بر اساس نوع آتش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اکنون، انواع مختلف آتش را بررسی خواهیم کرد.

خطرناک ترین نوع حریق

آتش‌سوزی‌های خطرناک‌تر معمولاً به نوع‌های B و C مربوط می‌شوند. آتش‌سوزی نوع B به دلیل سرعت گسترش و شعله‌ور شدن مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، الکل و روغن‌ها بسیار خطرناک است. این مایعات می‌توانند به‌سرعت شعله‌ها را گسترش دهند و در صورت عدم کنترل، ممکن است به انفجار منتهی شوند. همچنین، آتش‌سوزی نوع C که ناشی از گازهای قابل اشتعال است نیز می‌تواند خطرات زیادی را به‌دنبال داشته باشد. گازهای قابل اشتعال به‌سرعت در فضا پخش می‌شوند و در صورت وجود جرقه یا منبع اشتعال، می‌توانند به انفجار و آتش‌سوزی‌های گسترده تبدیل شوند. علاوه بر این، آتش‌سوزی نوع D که مربوط به فلزات قابل اشتعال است، نیز نیاز به روش‌های خاص برای اطفا دارد و به‌طور معمول با آب قابل خاموش شدن نیست.

معرفی انواع آتش سوزی

آتش‌سوزی‌ها به طور کلی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند و برای اطفای آنها روش‌های متفاوتی نیاز است.

• کلاس A: آتش‌سوزی ناشی از مواد جامد قابل اشتعال مانند چوب، کاغذ، پارچه و پلاستیک.
• کلاس B: آتش‌سوزی ناشی از مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، الکل، روغن‌ها و دیگر مایعات مشابه.
• کلاس C: آتش‌سوزی ناشی از گازهای قابل اشتعال مانند متان، پروپان و گازهای صنعتی دیگر.
• کلاس D: آتش‌سوزی ناشی از فلزات قابل اشتعال مانند منیزیم، سدیم و پتاسیم.
• کلاس K: آتش‌سوزی ناشی از روغن‌های خوراکی و چربی‌ها، معمولاً در آشپزخانه‌ها رخ می‌دهد.
• کلاس F: آتش‌سوزی ناشی از مواد خوراکی و روغن‌های خوراکی (شامل آشپزی و مواد مشابه).

کلاس A یا حریق نوع A (آتش سوزی خشک)

این دسته شامل موادی است که پس از سوختن خاکستر تولید می‌کنند. موادی مانند چوب، پارچه، مبلمان، کاغذ، مقوا، لباس و لوازم منزل در این گروه قرار می‌گیرند. دلیل قرارگیری این مواد در این دسته این است که خاکستر قادر است حرارت داخل آتش را حفظ کرده و احتمال بازگشت آتش را افزایش دهد. برای خاموش کردن آتش‌های این نوع، معمولاً از خاموش‌کننده‌های آب و گاز استفاده می‌شود. آب به راحتی به خاکستر نفوذ کرده و با کاهش دمای مواد، آتش را خاموش می‌کند.

کلاس B (روغن ها)

آتش‌هایی که ناشی از مایعات قابل اشتعال هستند در این گروه قرار می‌گیرند. مایعاتی مانند نفت، دیزل، اتانول و بنزین از جمله مواردی هستند که باعث ایجاد این نوع حریق می‌شوند. نکته مهم در زمان وقوع این نوع آتش‌سوزی این است که خاموش‌کننده‌های آب به‌تنهایی قادر به مهار این آتش‌ها نخواهند بود. به دلیل چگالی کمتر مایعات اشتعال‌زا نسبت به آب، برای این نوع آتش‌سوزی‌ها باید از خاموش‌کننده‌های فوم استفاده شود. فوم به دلیل چگالی کمی که دارد، به راحتی بر روی سطح مایعات آتش‌زده قرار می‌گیرد و با کاهش تماس آتش با اکسیژن، آن را خاموش می‌کند. علاوه بر این، از خاموش‌کننده‌های فوم می‌توان برای آتش‌های کلاس A نیز استفاده کرد.

حریق نوع C (گازها)

آتش‌سوزی‌های کلاس C مربوط به گازهایی هستند که قابلیت اشتعال یا انفجار دارند. این گازها شامل گازهای طبیعی، LPG (گاز مایع نفتی) و سایر گازهای قابل اشتعال مانند پروپان، متان، بوتان و اتان می‌باشند. کار با این گازها خطراتی مانند آتش‌سوزی و انفجار را به همراه دارد، که این خطرات می‌توانند به شدت وضعیت ایمنی را تهدید کنند. برای مهار آتش‌سوزی‌های کلاس C، باید از خاموش‌کننده‌های خاصی استفاده کرد که مناسب با ویژگی‌های این نوع حریق‌ها باشند.

کلاس (D فلزات)

آتش‌سوزی‌های کلاس D شامل فلزات قابل اشتعال مانند آلومینیوم، لیتیم، سدیم و منیزیم هستند که معمولاً به‌عنوان مواد غیرقابل اشتعال در نظر گرفته نمی‌شوند. فلزات در دمای بالا به راحتی مشتعل شده و چون رسانای خوبی برای حرارت هستند، می‌توانند به گسترش آتش کمک کنند. نکته مهم این است که در حریق‌های کلاس D، آب به‌عنوان یک شتاب‌دهنده عمل کرده و می‌تواند آتش را تشدید کند. برای خاموش کردن این نوع آتش‌ها، خاموش‌کننده‌های پودری بهترین عملکرد را دارند. این خاموش‌کننده‌ها با ایجاد یک لایه پودری بر روی سطح فلز، مشابه یک پتو عمل کرده و عایقی بین اکسیژن و ماده سوختنی ایجاد می‌کنند که باعث خفگی آتش و جلوگیری از گسترش آن می‌شود.

کلاس (E الکتریسیته)

آتش‌سوزی‌هایی که به علت برق و الکتریسیته رخ می‌دهند، جزو حریق‌های کلاس E محسوب می‌شوند. عواملی همچون حرارت بالا در سیم‌ها، خرابی بوردها و اتصالی قطعات الکتریکی می‌توانند باعث بروز این نوع حریق‌ها شوند. در این شرایط، استفاده از خاموش‌کننده‌های مناسب ضروری است. کپسول آتش‌نشانی گاز CO2 بهترین گزینه برای خاموش کردن آتش‌های کلاس E است، زیرا این کپسول‌ها حاوی گاز کربن دی‌اکسید هستند که رسانای برق نیست و به‌طور مؤثر آتش را خاموش می‌کند. به‌هیچ‌وجه نباید از خاموش‌کننده‌های فوم یا آب در این شرایط استفاده کرد، زیرا ممکن است باعث شوک الکتریکی و تشدید خطر شوند.

خطر اطفا حریق نوع E با کپسول آب و گاز

اگر فردی برای خاموش کردن حریق کلاس E از کپسول آتش‌نشانی آب و گاز استفاده کند، آب به‌عنوان رسانای برق عمل کرده و می‌تواند موجب برق‌گرفتگی فرد شود. علاوه بر این، انتقال برق توسط آب می‌تواند باعث افزایش شعله‌های آتش نیز گردد. به همین دلیل، بسیار مهم است که قبل از استفاده از هرگونه خاموش‌کننده، تمامی تجهیزات برقی را خاموش کنید. همچنین، باید توجه داشته باشید که برخی از دستگاه‌های الکتریکی می‌توانند چند دقیقه پس از خاموش شدن برق را در خود ذخیره کنند و در صورت تماس، خطر برق‌گرفتگی همچنان وجود دارد. برای خاموش کردن حریق‌های کلاس E بهتر است از خاموش‌کننده‌های پودری استفاده کنید که ایمن‌تر و مؤثرتر برای این نوع آتش‌سوزی‌ها هستند.

کلاس (F روغن خوراکی)

آتش‌های ناشی از روغن‌های خوراکی و مواد مشابه در این دسته قرار می‌گیرند. هنگامی که روغن‌ها یا مواد خوراکی به آب برخورد می‌کنند، واکنش شدیدی رخ می‌دهد و این باعث گسترش آتش می‌شود و شرایط را بدتر می‌کند. استفاده از خاموش‌کننده‌های آب، پودر، گاز و CO2 در این نوع آتش‌سوزی‌ها توصیه نمی‌شود، زیرا همه این مواد می‌توانند همانند آب عمل کرده و آتش را گسترش دهند. بهترین روش برای خاموش کردن این آتش‌ها استفاده از پتو یا کپسول‌های مواد شیمیایی مرطوب (Wet Chemical) است که به‌طور خاص برای این نوع حریق‌ها طراحی شده‌اند و می‌توانند آتش را به‌طور مؤثر خاموش کنند.

ویژگی های کپسول مناسب

کپسول آتش نشانی مناسب برای اطفاء حریق باید حداقل یکی از قابلیت‌های زیر را دارا باشد

سردکنندگی

همانطور که می‌دانید، مثلث آتش از سه ضلع اصلی تشکیل شده است: حرارت، ماده سوختنی و اکسیژن. برای خاموش کردن آتش، باید یکی از این اضلاع حذف یا کاهش یابد. یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش آتش، سرد کردن است که می‌توان با کاهش حرارت، از گسترش آتش جلوگیری کرد. کپسول‌های آب و گاز این ویژگی را دارند که با پاشش آب، حرارت را کاهش می‌دهند و به خاموش شدن آتش کمک می‌کنند. همچنین کپسول‌های کربن دی اکسید (CO2) و کپسول‌هایی که دارای کارتریج CO2 هستند، هوای بسیار سردی تولید می‌کنند که این امر باعث کاهش حرارت و خاموش شدن آتش می‌شود. این اثر به‌خاطر تبدیل مایع CO2 فشار بالا داخل محفظه به گاز کربن دی اکسید است که دمای پایین‌تری دارد و به‌طور مؤثر حرارت را کاهش می‌دهد.

خفه کنندگی

خفه کردن آتش به معنی حذف اکسیژن از مثلث آتش است. برای این کار می‌توان از مواد مختلفی مانند کپسول‌های CO2، شن، ماسه و فوم استفاده کرد. گاز کربن دی اکسید (CO2) به دلیل سنگینی نسبی که نسبت به اکسیژن دارد، هنگامی که از کپسول خارج می‌شود، به سمت پایین حرکت می‌کند و فضای اطراف ماده سوختنی را احاطه کرده و آن را از اکسیژن محروم می‌سازد، بنابراین آتش خاموش می‌شود.

علاوه بر کپسول‌های CO2، برخی کپسول‌ها حاوی کارتریج‌های نیتروژن (N2) هستند که خاصیت رقیق کنندگی دارند. این گاز به‌طور مستقیم مانند CO2 آتش را خفه نمی‌کند، اما به دلیل وزن سنگین‌تر آن نسبت به اکسیژن، با ترکیب شدن در هوا، مقدار اکسیژن اطراف ماده سوختنی را کاهش داده و به این ترتیب موجب خاموش شدن آتش می‌شود.

تاثیر بر واکنش زنجیره ای

این دسته از خاموش‌کننده‌ها شامل پودرهای شیمیایی خاصی هستند که با ورود به زنجیره آتش، مانع از ادامه سوختن می‌شوند. این پودرها معمولاً به‌عنوان خاموش‌کننده‌های عمومی برای انواع مختلف آتش‌سوزی‌ها استفاده می‌شوند. نکته مهم این است که پودرهای شیمیایی نباید در دمای بالا نگهداری شوند، زیرا در دماهای بالاتر از 60 درجه سانتیگراد ممکن است به هم بچسبند و عملکرد آن‌ها کاهش یابد.

برای اثربخشی بهتر، ذرات پودر باید ریزتر باشند (بین 10 تا 72 میکرون)، چرا که هرچه ذرات پودر ریزتر باشند، بهتر می‌توانند وارد فرآیند آتش‌سوزی شده و آتش را مهار کنند. این ویژگی باعث می‌شود که پودرهای ریز کارایی بالاتری در توقف آتش‌سوزی داشته باشند.

بهترین روش خاموش کردن هر نوع آتش کدام است؟

در کلاس A (مواد خشک) برای خاموش کردن آتش، معمولاً از کپسول‌های آب استفاده می‌شود. کلاس B (مایعات قابل اشتعال) از کپسول‌های حاوی پودر و گاز برای اطفای حریق استفاده می‌شود. در کلاس C (گازهای قابل اشتعال)، بهترین گزینه برای خاموش کردن آتش، کپسول‌های گاز CO2 هستند. برای کلاس D (فلزات قابل اشتعال)، به‌طور معمول از کپسول‌های خاموش‌کننده مخصوص همان فلز استفاده می‌شود. در کلاس E (آتش‌سوزی‌های ناشی از جریان برق)، بهترین روش استفاده از کپسول‌های CO2 است، زیرا این کپسول‌ها هیچ‌گونه رسانایی برق ندارند و خطر برق‌گرفتگی را کاهش می‌دهند. در کلاس F (آتش‌سوزی‌های ناشی از روغن‌ها و چربی‌های پخت و پز)، بهترین روش خاموش کردن آتش استفاده از کپسول‌های پودر و گاز است.